Έκτρωση: Μύθοι και Πραγματικότητα (δ')

ΕΚΤΡΩΣΗ και ΝΟΜΟΣ

π. Σάββας Μιχαηλίδης

Καμμιά από τις ενδείξεις για τη νομικά επιτρεπόμενη έκ­τρωση δεν χρησιμοποιήθηκε τόσο διεθνώς, όσο ο κίνδυνος βλάβης της ψυχικής υγείας της μητέρας. Ο Nathanson περιγράφει ως εξής το σενάριο του «ψυχολογικού παιχνιδιού» με τις πελάτισσές του λίγο πριν από τη φιλελευθεροποίηση των εκτρώσεων στην πολιτεία της Νέας Υόρκης:

«—Γιατρέ, είσαι βέβαιος ότι είμαι έγκυος;»

«—Δεν υπάρχει αμφιβολία».

«—Δεν μπορώ να κρατήσω το μωρό. Δεν είμαι παντρεμένη/ δεν έχω χρήματα/ δεν μπορώ να προσβάλω τους γονείς μου/ δεν μπορώ να το μάθει ο άντρας μου/ δεν είμαι έτοιμη να γίνω μη­τέρα».

«—Καλά, εάν είσαι πραγματικά τόσο απελπισμένη γι' αυ­τό, εννοώ μέχρι του σημείου της αυτοκτονίας ή κάτι τέτοιο, τότε εάν δεις δυο ψυχίατρους που να βεβαιώνουν αυτό, μπορούμε να σου τερματίσουμε την εγκυμοσύνη».

«—Ω, ναί, οτιδήποτε. Ποιό να δω και πόσο σύντομα;».

Κάθε γιατρός -μπορεί ασφαλώς να βρει ένα ή περισσότερους συναδέλφους του που να δώσουν βεβαίωση για τον κίνδυνο της ψυχικής υγείας της εγκύου, όπως ασφαλώς μπορεί να βρει ένα ή περισσότερους άλλους γιατρούς που ουδέποτε θα υπέγραφαν μια τέτοια βεβαίωση.
Ο D. Callahan ένας επιτρεπτικός στις εκτρώσεις συγγραφέ­ας λέγει σχετικά:
«Εκτός από τις σπάνιες σήμερα περιπτώσεις άμεσου κινδύνου της ζωής της γυναίκας, η έκτρωση δεν θερα­πεύει καμμιά γνωστή ασθένεια και δεν ανακουφίζει από καμμιά ιατρικώς ταξινομημένη αρρώστεια».
Ο I. Bernstein καθηγητής της Ψυχιατρικής και της Γυ­ναικολογίας - Μαιευτικής συνοψίζει τη μαρτυρία του σε ειδική υποεπιτροπή της Αμερικανικής Γερουσίας ως εξής: «Δεν υπάρ­χουν ψυχιατρικές ενδείξεις για τη θεραπευτική έκτρωση, διότι: 1) Η θεραπευτική έκτρωση δεν είναι αποτελεσματική θεραπεία για την ασθενή ή για την κατάσταση και απλώς σκοτώνει μωρά. 2) Η έκτρωση δεν θα λύσει το πρόβλημα της κακομεταχειρίσεως του παιδιού. 3) Η αυτοκτονία δεν είναι μεγαλύτερη πιθανότητα στις έγκυες γυναίκες από ότι στις μη έγκυες. 4) Είναι αδύνατο να προβλέψει κάνεις ποιος θα εμφανίσει μεταγεννητική ψύχωση. 5) Η θεραπευτική έκτρωση έχει τη δική της ψυχιατρική νοση­ρότητα. 6) Υπάρχουν ικανοποιητικές μέθοδοι θεραπείας για τις ψυχιατρικές δυσκολίες της εγκυμοσύνης».
Στην πραγματικότητα η έκτρωση όχι μόνο δεν λύνει ψυχο­λογικά προβλήματα, αλλά σε πολλές περιπτώσεις όπως μαρτυ­ρούν οι στατιστικές δημιουργεί αισθήματα τύψεως και ενοχής.
Η χρήση της ψυχιατρικής ένδειξης στην Ελλάδα και στην Κύπρο φαίνεται να είναι περιορισμένη ίσως, γιατί θεωρείται πιο απλή, λιγότερο χρονοβόρα και περισσότερο άνετη ψυχολογικά η παράνομη έκτρωση στις ιδιωτικές κλινικές. Οι οπαδοί της έκ­τρωσης αντιλήφθηκαν τις πρακτικές αδυναμίες της νόμιμης δια­δικασίας, γι' αυτό προωθούν στην Ελλάδα το τελευταίο φιλε­λεύθερο νομοσχέδιο που από ό,τι πληροφορούμαι όχι μόνο αποποινικοποιεί αρκετά την έκτρωση, αλλά προνοεί και την κάλυψη του μεγαλύτερου μέρους των εξόδων της από τα ασφαλιστικά ταμεία. Δεν αρκεί πια η νομική κατοχύρωση της έκτρωσης που επιτυγχάνει η φιλοσοφία της «προσωπικής εκλογής» τώρα επιζητείται και η κοινωνική χρηματοδότηση, ανεξάρτητα αν ένας συμ­φωνεί ή όχι με την έκτρωση. Οι υπερασπιστές της ελευθερίας της συνειδήσεως ζητούν να επιβάλλουν σε ανθρώπους των οποίων η συνείδηση αντιτίθεται στην έκτρωση, έμμεση οικονομική συμμετοχή στο ολοκαύτωμα.
Κανένας δεν περιμένει από τον πολιτικό νόμο να καλύπτει όλο το χώρο της Ηθικής· η έκτρωση όμως δεν είναι μια ενέργεια αποκλειστικά προσωπικής φύσεως αλλά θέμα ανθρωπίνων δικαι­ωμάτων. Πρόκειται για το πιο βασικό δικαίωμα που έχει ο άνθρωπος, το δικαίωμα της ζωής και ο νόμος δεν μπορεί να το αρνηθεί σε κανένα άνθρωπο με βάση την ηλικία, τόπο διαμονής —μέσα ή έξω από τη μήτρα— το βαθμό τελειότητας ή το βαθμό της εξάρτησης. Το ότι το κακό της έκτρωσης έγινε αρκετά κοινό για να τιμωρείται είναι ακριβώς ένας επί πλέον λόγος για την ύπαρξη του αυστηρού απαγορευτικού νόμου: υπενθυμίζει στη συν­είδηση των πολιτών ότι η έκτρωση δεν εγκρίνεται, έστω και αν δεν τιμωρείται. Αντίθετα η νομιμοποίηση της έκτρωσης συμβάλ­λει στην περαιτέρω νάρκωση του ηθικού αισθητηρίου του λαού με αποτέλεσμα όπως δείχνουν οι στατιστικές την τρομακτική αύξηση των εκτρώσεων —νόμιμων και παράνομων μαζί. Αυτή είναι η μεγαλύτερη και τραγικότερη συνέπεια της νομιμοποίησης, δεν είναι όμως η μόνη.

ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ο αυτοεξευτελισμός του νόμου με τις αναπόφευκτες αντιθέσεις του

α) Ενώ ο νόμος αρνείται στο έμβρυο το βασικότερο δικαίω­μα, αυτό της ζωής, του αναγνωρίζει συγχρόνως μια σειρά από άλ­λα δικαιώματα όπως κληρονομιάς, παροχών από τις κοινωνικές ασφαλίσεις, αγωγής για ενδομήτριες βλάβες κλπ. Ειδικά για το τελευταίο δικαίωμα της αγωγής για προγεννητικές βλάβες, η τάση του νόμου είναι να το αναγνωρίζει και στην περίπτωση που το έμβρυο πεθάνει.
Το πιο παράξενο από τα δικαιώματα του εμβρύου που συζητείται στην Αμερική, είναι αυτό της αναισθητοποίησης από τον πόνο κατά τη διάρκεια της έκτρωσης. Η διαπίστωση ότι το έμ­βρυο αισθάνεται πόνο —πιθανό τόσο νωρίς όσο οι οκτώ εβδομά­δες—, οδήγησε στην εισαγωγή στο Αμερικανικό Κογγρέσσο σχε­τικού νομοσχεδίου. Το νομοσχέδιο απαιτεί από τους γιατρούς να πληροφορούν τις γυναίκες που ζητούν έκτρωση ότι μπορεί να χορηγηθεί αναισθητικό για την ανακούφιση του εμβρυακού πόνου, όταν υπάρχει βεβαιότητα ότι το έμβρυο θα αισθάνεται πόνο κατά την έκτρωση.

β) Ο νόμος αναγκάζεται να συμβιβάζεται και να δικαιολογεί εκείνες τις εκτρώσεις που καταλήγουν να είναι νομικά αν­θρωποκτονία εκ προθέσεως.
Το όριο της βιωσιμότητας σήμερα κατέβηκε στις είκοσι ε­βδομάδες. Οι εκτρώσεις που γίνονται μετά από αυτό το διάστημα με τη μέθοδο της καισαρικής τομής, καταλήγουν σχεδόν πάντο­τε σε γεννήσεις ζωντανών και βιώσιμων θεωρητικά μωρών το ίδιο και μερικές αποτυχημένες εκτρώσεις με τις μεθόδους της δηλη­τηρίασης του αμνιακού υγρού και του φαρμάκου Prostaglandin. Επειδή οι επεμβάσεις αυτές χαρακτηρίζονται σαν εκτρώσεις το μωρό αφήνεται συνήθως να πεθάνει, αν και υπάρχουν και περι­πτώσεις που πρόωρα μωρά από έκτρωση επέζησαν κατόπιν ιατρι­κής περίθαλψης. Το δίλημμα για το νόμο είναι ότι η θανάτωση ενός εμβρύου μέσα στη μήτρα είναι νόμιμη έκτρωση, ενώ η άμεση ή έμμεση θανάτωση ενός γεννημένου ζωντανού μωρού είναι νο­μικά φόνος, ανθρωποκτονία εκ προθέσεως. Υπάρχουν μερικές τέ­τοιες ενδιαφέρουσες δίκες στην Αμερική και Αγγλία που είναι ασφαλώς πολύ ενοχλητικές για το δικαστικό κόσμο.

Η υπονόμευση της ενότητας της οικογένειας

Η μητέρα μπορεί να κάμει έκτρωση χωρίς τη συγκατά­θεση του άνδρα της, ή εάν είναι ανήλικη και ανύπαντρη χωρίς τη συγκατάθεση των γονιών της. Ο ακραίος φεμινισμός κατά­φερε να πείσει τα ανδροκρατούμενα νομοθετικά και δικαστικά σώ­ματα ότι ο άνδρας δεν δικαιούται να έχει λόγο για την τύχη του παιδιού του. «Οι φεμινίστριες έκαμαν ένα ευεργετικό αγώνα για να φέρουν τον πατέρα στη διαδικασία της γέννησης, από τις προ­γεννητικές εξετάσεις μέχρι το δωμάτιο της γέννας. Ταυτοχρό­νως εξαιρούν τον άνδρα από την απόφαση για έκτρωση και διεκ­δικούν αυτό τον τομέα της εγκυμοσύνης για τους εαυτούς τους».

Η ενθάρρυνση της νεολαίας στην ανευθυνότητα

Η διάδοση του ελεύθερου έρωτα μεταξύ της σύγχρονης νεο­λαίας είναι αποτέλεσμα της κυριαρχίας της μηχανιστικής αντί­ληψης της ανθρώπινης σεξουαλικότητας που κηρύττει η λεγόμε­νη «σεξουαλική επανάσταση». Τα σώματα θεωρούνται λίγο ή πολύ σαν μηχανές ηδονής που παρ' όλες τις προφυλάξεις μπορούν να παρουσιάσουν μια μικρή βλάβη: την εγκυμοσύνη. Δεν υπάρ­χει όμως λόγος ανησυχίας, τώρα υπάρχει η νόμιμη (= ηθική) λύση της έκτρωσης. Η νομιμοποίηση ενθαρρύνει την ανευθυνότη­τα της νεολαίας απέναντι στη νέα ζωή που είναι δυνατό να προ­έλθει από την ανεξέλεγκτη σεξουαλική της δραστηριότητα. Η έκτρωση είναι τώρα η νόμιμη και εύκολη διέξοδος σε περίπτωση α­ποτυχίας της αντισύλληψης. Ο Nathanson διερωτάται σχετικά: «Μπορούμε να δεχθούμε την αντίληψη ότι, αφού μια πράξη δεν οδηγεί στο επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, απαλλαττώμαστε από κάθε ανθρώπινη ευθύνη; Εάν εμβολιάσεις το παιδί σου κατά της πολυομελίτιδας και μολαταύτα του μεταδοθεί και υποστεί σκληρές δυσμορφίες, το γεγονός ότι η μέθοδος «απέτυχε», παρά τις προ­θέσεις σου να εμποδίσεις βιολογικά αυτό το αποτέλεσμα, δεν αλ­λάζει με κανένα τρόπο την ευθύνη σου να φροντίσεις για το παιδί σου».

alopsis