Πέμπτη 25 Ιουνίου 2009

Οι γονείς και η ανατροφή των παιδιών (μέρος δ')


Μοναχός Μωυσής Αγιορείτης


Χρειάζεται επίσης να δούμε και τον τρόπο και τη στάση και το ύφος και το ήθος μας μέσα στην Εκκλησία. Μερικοί χριστιανοί μας αγωνίζονται ανορθόδοξα, μ' έναν εσφαλμένο τρόπο, όπως νομίζουν, όπως τους αρέσει, όπως τους βολεύει. Δεν είναι έτσι. Δεν μπορούμε κατά την προτίμη­σή μας να επιλέγουμε κάποιες αρετές και ν' αφή­νουμε άλλες· να προσέχουμε μόνο το τι φαίνεται και παρατηρείται, «το έξωθεν του ποτηρίου» και μέσα μας να επωάζονται ανικανοποίητα πάθη, ανόσιες επιθυμίες, ζηλοφθονία γι' αυτούς που αμαρτάνουν, υπεροψία και φιλαυτία. Χριστιανοί που εκκλησιάζονται τακτικά, πηγαίνουν από κήρυγμα σε κήρυγμα επί χρόνια και δεκαετίες κι όμως δεν έχουν μετανοήσει ειλικρινά, υποκρίνο­νται, προσποιούνται κι έχουν μεγάλα εσωτερικά κενά, δίχως να γεύονται τους γλυκούς καρπούς της ακένωτης θείας χάριτος.
Το παιδί δεν θέλει μόνο χρήματα αλλά και χάδι, δεν θέλει μόνο ρούχα, υποδήματα και σοκο­λάτες αλλά και γλυκούς λόγους, να τονωθεί, να ενισχυθεί, να παρηγορηθεί, να χαρεί η καρδούλα του. Συνήθως σήμερα οι γονείς ενδιαφέρονται πιο πολύ για την τροφή και τη μόρφωση την κοσμική. Ξένες γλώσσες, μουσική, χορός, γυμνα­στική, πάλη, ξιφασκία, πυγμαχία, ποδόσφαιρο. Το παιδί είναι συνέχεια απασχολημένο, βομβαρδισμένο από γνώσεις και εικόνες, ειδήσεις και διαφημίσεις. Είναι από νωρίς αρκετά κουρασμέ­νο. Δεν λέω ότι δεν χρειάζεται η επιμόρφωση, αλλά είναι γνωστό πως η υπερβολή είναι πάντο­τε επικίνδυνη. Οι γονείς πρέπει νάναι και παιδα­γωγοί και κατηχητές των παιδιών τους. Όπως ωραία ειπώθηκε· «Στην πνευματική κρίση των καιρών μας θα κερδηθούν τα παιδιά, αν οι γονείς τους με μεγάλη ευαισθησία και πολλή φροντίδα τα παιδαγωγούν με το ζήλο του κατηχητή και την ευθύνη του συνειδητού δασκάλου. Οι γονείς θα πρέπει να αποτελούν για τα παιδιά τους τον πρώτο κατηχητή και τον πρώτο δάσκαλό τους. Ακόμη, στο χαμόγελο του πατέρα του το παιδί θα διακρίνει την αγάπη του Ουράνιου Πατέρα και στη στοργή της μάνας τη θερμή αγάπη της Παναγίας μητέρας όλων των πιστών» (μητροπ. Σηλυβρίας Αιμιλιανός).
Λατρεύουμε το μωρό μας και χαίρεται κι αισθάνεται ότι έχει κι αυτό αξία μέσα στον κόσμο. Το παίζουμε στα χέρια μας, παρατηρούμε τις κινήσεις του, το βλέπουμε και φεγγοβολάμε και λάμπει το προσωπάκι του. Μας ακούει που μιλάμε και μιλάει κι αυτό μια μέρα μόνο του. Προσευχόμαστε και το επηρεάζουμε κι αναπτύσ­σεται σ' ένα άγιο κλίμα. Φτάνει μόνο που μας βλέπει να προσευχόμαστε. Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης λέγει πως η οποιαδήποτε διαταραχή του ανδρογύνου κατά την περίοδο της κύησης της μητέρας έχει επίδραση στην ψυχή του παιδιού που έρχεται, πόσο μάλλον κατά τη βρεφική και παιδι­κή ηλικία. Το παιδί έχει ανάγκη και πνευματικής τροφής, που όταν του λείπει ατονεί και μαραζώνει, ξαστοχεί, δεν μεγαλώνει φυσιολογικά, ωραία.
Ρώτησα μία φορά ένα παιδάκι, που δεν πήγαι­νε ακόμη σχολείο - έτσι για να πιάσουμε κουβέ­ντα: «Τί θα γίνεις όταν μεγαλώσεις;». Μου απα­ντά: «Ό,τι βγάζει πιο πολλά λεφτά»! Εξεπλάγην, ειλικρινά τάχασα. Τί φταίει αυτό το παιδί; Έτσι ακούει, έτσι έμαθε, αυτό λέει. Αυτό το παι­δί όραμα έχει την απόκτηση πολλών χρημάτων. Αυτός είναι ο σκοπός της ζωής του. Γι' αυτό ζει. Αυτό μόνο το ενδιαφέρει. Για χρήματα ακούει συνεχώς τους γονείς του να μιλούν, τ' αδέλφια του, οι φίλοι του, οι γείτονες, οι συγγενείς. Αυτό είναι το ρεύμα της εποχής. Τίθεται ως ευτυχία η οικονομική ευημερία, ο πλούτος, η κατανάλωση. Ο Μέγας Βασίλειος λέγει πως σκοπός του ανθρώπου είναι να ομοιωθεί με τον Θεό, όσο αυτό είναι δυνατόν. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσό­στομος λέει στους γονείς: Ανάθρεψε έναν αθλη­τή για τον Χριστό και μάθε τον και σαν άνθρω­πος του κόσμου να είναι ευσεβής από μικρός.
Ο άγιος Χρυσόστομος δεν θεωρεί παιδεία την πολυμάθεια και την ξηρή μετάδοση τυπικών γνώσεων, αλλά την ευσέβεια, την ευλάβεια και τη μετάληψη αγιότητος. Προτεραιότητα δίνει στην υπεύθυνη στάση των γονέων και των δασκάλων, αυτών που κυρίως δίνουν την αγωγή, κι όχι στην απειρία των παιδιών. Οι άγιοι πατέρες μιλούν σοφά για τη διάκριση που χρειάζεται στη μετά­δοση της αγωγής κατά ηλικία και κατ' άνθρωπο. Δεν μπορούν όλοι όλα. Δεν είναι για όλους εξίσου όλα. Σημασία μεγάλη δίνουν στη βιωματικότητα των λόγων των παιδαγωγών. Μην κριθούν και κατηγορηθούν από το σοφό λαϊκό λόγιο: «Δάσκα­λε που δίδαξες και νόμο δεν κρατούσες».
Ο άγιος Χρυσόστομος συνηθίζει να λέει, αυτό που ήδη είπαμε, πως το παράδειγμα των γονέων προς τα παιδιά είναι το πάν. Ο τρόπος της συνομιλίας τους θα επηρεάσει τα παιδιά. Αν ο σύζυ­γος προσβάλλει, επιτίθεται, βρίζει τη σύζυγο, και τ' αντίστροφο, πληγώνονται τα παιδιά, αλλά και συνηθίζουν να συμπεριφέρονται έτσι. Ο σεβα­σμός, η αγάπη, η υπακοή εμπνέονται καλύτερα και δύσκολα διδάσκονται με ξερά λόγια. Είναι πολύ διαφορετικό να κάνει κανείς αυτό που του λένε από φόβο, πειθαρχία, καταναγκασμό και υποχρέωση, κι άλλο να προτιμά το θέλημα του άλλου από αγάπη. Στα μαθήματα, στα παιχνί­δια, στ' αθλήματα θα πρέπει να μάθουν από μικρά τα παιδιά ότι τ' αγαθά αποκτιούνται με κόπο, μόχθο, αγώνα, άσκηση, δυσκολία, υπομο­νή κι επιμονή. Έτσι δεν είναι σωστό να τους τα παρουσιάζουμε όλα εύκολα. Είναι καλό να μάθουν να προσπαθούν, να ζητούν και τη βοήθεια του άλλου, να ταπεινώνονται, να φιλοτιμούνται, να βγαίνουν από τον ατομισμό, εγωισμό και τη φιλαυτία. Το παιδί θα μάθει πως αντιδρά ο γονιός στην ασθένεια, το πένθος, τη δυσκολία, τη στέρηση και την καθυστέρηση και θα πράξει παρόμοια. Ο άγιος Χρυσόστομος λέγει πως για τιμωρία αρκεί μια επίπληξη με αυστηρή ματιά ή με μια κουβέντα. Η βία, ο θυμός, η οργή είναι αμαρτίες κι από το κακό δεν έρχεται καλό.
Η διδασκαλία θα πρέπει να δημιουργεί ερω­τήματα στους μαθητές, που δεν πρέπει νάναι παθητικά κι άβουλα όντα, αλλά να συμμετέχουν ενεργά στο ωραίο ταξίδι της μαθήσεως. Ο καλός δάσκαλος διεγείρει το πνεύμα των ακροατών του, τους κάνει να ερευνούν, να διερωτώνται, να κερδίζουν κάτι από την προσωπική τους αναζή­τηση, πρωτοβουλία κι εξάσκηση και τότε ό,τι κερδίζει θα το φυλάγει καλύτερα κι επιμελημένα. Όλη αυτή η προσπάθεια θα πρέπει να οδηγείται στην κατάκτηση και βίωση της αλήθειας. Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος λέγει πως μια καταρρα­κτώδης βροχή είναι λιγότερο ωφέλιμη απ’ ό ,τι μία σιγανή βροχή, γιατί η πρώτη σκάβει τη γη και παρασύρει το έδαφος, ενώ η δεύτερη ποτίζει τη γη ωφέλιμα και την κάνει γόνιμη κι εύφορη. Έτσι και η βίαιη και πολλή μάθηση δεν θα φέρει τους αναμενόμενους καρπούς. Ο Μέγας Βασίλειος λέγει πως ο κηδεμόνας πρέπει νάναι αργός προς τιμωρία. Να το σκέφτεται πολύ να τιμωρήσει. Όχι να τιμωρεί με το παραμικρό σκληρά. Λέγει ακριβώς: «Αν θεραπεύεται η ψυχή με την επιτί­μηση, δεν είναι για τον καθένα η επιτίμηση, όπως και η θεραπεία». Ο άγιος Χρυσόστομος θεωρεί πως το φιλότιμο, η συμπάθεια, ο διακριτικός έπαινος και η δίκαιη ηθική αμοιβή δίνει περισσό­τερα καλά, λέγοντας: «Αυτός που τα κατάφερε, αν επαινεθεί, θάχει σφοδρότερη την επιθυμία για κάτι πάντα καλύτερο - με προσοχή όμως και με ακριβοδίκαιο μέτρο».


Δεν υπάρχουν σχόλια: